Stress və qidalanma arasındakı əlaqə
Daha əvvəl eşitmisiniz ki, məruz qaldığımız stress səviyyəsi ilə qidalanma tərzimizlə yediyimiz qidalar arasında əlaqə var? Əgər eşitməmisinizsə, təəccüblənə bilərsiniz, lakin ekspertlər bəzi qidaların stress kimi təsir göstərə biləcəyini deyirlər! Bəzi qidalar, yaşadığımız stresslə mütənasib olaraq bədənimizdən atılır. Bundan əlavə, qidalanma vərdişlərimizlə əlaqədar olaraq stressin yaratdığı bəzi xəstəliklərin səviyyəsi artır və ya azalır.
Qidalanma və qidalanma pozğunluğu
Uzun, yorucu və stresli bir günün sonunda evə gəldiyiniz zaman çöldən “fast food” deyərək günü keçirdiyiniz zamanlar çox olub. Bilirik ki, stress hissi müxtəlif yollarla pis yemək vərdişlərinə səbəb ola bilər. Bundan əlavə, stress və qidalanma arasındakı əlaqənin daha radikal nümunələri var! Fiziki görünüşünə görə pis hiss edən bəzi fərdlər istədikləri formaya girə bilmək üçün çox qeyri-sağlam həyat və yemək vərdişlərinə sahib ola bilərlər. Əslində, bu vəziyyət elə bir hal alır ki, yemək pozğunluğu dediyimiz klinik hallarla tez-tez rastlaşa bilərik.
Anoreksiya və bulimiya nevroz
Anoreksiya sadəcə ac qalmaq üçün çox az kalori yeməkdir. Bulimiya isə insanın həddindən artıq yemək yedikdən sonra və ya müxtəlif kimyəvi maddələrlə qusması və ya istehlak etdiyi qidaları çölə atmasıdır. Hər iki yemək pozğunluğunda fərdlər öz bədənlərindən narazı olduqları üçün güclü stress yaşayırlar. Bunun qarşısını almaq üçün bəzi qeyri-sağlam yollara əl atır. Qeyd etmək lazımdır ki, bu yemək pozğunluğu olan fərdlər ümumiyyətlə çox mükəmməllikçi və narahat şəxsiyyət xüsusiyyətlərinə malikdirlər.
Balanslaşdırılmış pəhriz
Qidalanma vərdişlərinizi nəzərdən keçirərkən, hər bir qida qrupundan kifayət qədər istifadə edib-etmədiyinizi soruşmalısınız. Balanslaşdırılmış bir pəhriz yeyirsinizsə, karbohidratlar, zülallar, yağlar, vitaminlər, minerallar və su kimi müxtəlif qidaları adekvat miqdarda istehlak etməlisiniz. Əgər lazım olandan çox və ya daha az qida qəbul edirsinizsə, bu, düzgün qidalanmadığınız deməkdir.
Stresslə bağlı qidalanma vərdişlərinin mənfi nəticələrini yaşamamaq üçün balanslaşdırılmış qidalanma kifayət deyil. Bundan əlavə, yediyiniz qidalarla bağlı düzgün məşq proqramı yaratmalısınız. Mütəxəssislərlə məsləhətləşərək bütün bu tələbləri düzgün yerinə yetirə bilərsiniz.
Dəqiq məlumatın əhəmiyyəti
Bədən çəkinizi və fiziki görünüşünüzü sağlam saxlamaq müəyyən dərəcədə arzuolunandır. Ancaq yemək vərdişlərinə və görünüşünə çox diqqət yetirmək də sağlam olmayan nəticələrə səbəb ola bilər. Tibbi cəhətdən sağlam çəkiyə malik olan bəzi şəxslər medianın və məşhur kitabların təsiri altında öz görünüşləri haqqında qeyri-real fikirlərə malik ola bilərlər.
Əgər fərdlər bu cür kanallardan əldə etdikləri yanlış məlumatlara uyğun hərəkət edərlərsə, onlar üçün sağlam olmayan qidalanma proqramlarını izləyə bilərlər. Onlar, nəhayət, bunun onları pis bir yerə qoyduğunu başa düşdükdə yüksək səviyyədə stress yaşaya bilərlər. Beləliklə, fərdlər aradan qaldırılması çətin olan bir qapalı dairəyə daxil olurlar. Bu nöqtədə gördük ki, sağlam bir fərd olma yolundaykən əldə etdiyimiz yanlış məlumat da stress mənbəyi ola bilər. Sonra məlum oldu ki, bu verilişlər bizim öz psixi və fiziki şəraitimizə uyğun olaraq mütəxəssislər tərəfindən hazırlanmalıdır.
Simpatomimetik qidalar hansılardır?
Müəyyən qidaların istehlakının stressə bənzər bir təsir yaratdığını qeyd etdik. Bu maddələr psevdo-stressorlar və ya simpatomimetiklər adlanır. Bu qidalar simpatik sinir sisteminin stimullaşdırılmasını təqlid edir. Qəhvə, çay, şokolad və kola kimi tərkibində kofein olan qidalar simpatomimetiklərə misaldır. Bundan əlavə, tərkibində teobromin və teofilin olan çaylar və nikotin olan tütün məmulatları da eyni kateqoriyaya aid edilə bilər.
Bu qida maddələri maddələr mübadiləsi sürətini artıraraq, insanın həyəcan vəziyyətinə düşməsinə səbəb olur. Beləliklə, ürək döyüntüsünün və təzyiqin artmasına səbəb olan stress hormonları ifraz olunmağa başlayır. Bundan əlavə, simpatomimetiklər sinir sistemini olduğundan daha reaktiv etdiyindən, məruz qaldığımız stressorun bədənimizdə stress reaksiyasına səbəb olma ehtimalı artır.
Stress və vitaminlər
Stresslə əlaqəli başqa bir qida maddəsi vitaminlərdir. Stresslə mübarizə zamanı zəruri stress hormonu olan kortizolun ifrazı üçün müəyyən vitaminlər lazımdır. Uzun müddət stress keçirsək, bədənimizə qəbul etdiyimiz vitaminlər kortizol kimi hormonların ifrazına xərcləndiyi üçün tükənir. Bu vəziyyətdən xüsusilə B və C vitaminləri təsirlənir. Daha da əhəmiyyətlisi, bu vitaminlərin çatışmazlığı narahatlıq, depressiya, yuxusuzluq, ürəkbulanma və əzələ zəifliyi kimi müxtəlif fiziki və psixoloji xəstəliklərə səbəb olur.
Sümük rezorbsiyasının qarşısını alın!
Unutmayaq ki, orqanizmimiz üçün lazım olan qidalar bağırsaqlarımızdan sorulub qana qarışır, artıqları isə xaric olur. Stress orqanizmimiz üçün çox vacib olan kalsium, kalium, maqnezium, sink kimi vitaminlərin sorulmasına mane olur və bu vitaminlərin xaric olmasını artırır. Bu xüsusilə osteoporoz kimi xəstəliklərdən qorunmağa çalışan insanlar üçün əhəmiyyətli bir problemdir. Çünki osteoporoz sümüklərdə kalsium çatışmazlığı ilə əlaqədardır. Kalsium baxımından adekvat qidalanma, nizamlı olaraq idman etmək, stress idarə etmək üçün lazımi bacarıqları mütəxəssislərdən almaq və kiçik yaşlardan tətbiq etməyə başlamaq osteoporozun qarşısının alınmasında ən təsirli üsullardır.
Stress və şəkər istehlakı
Stress və qida arasındakı əlaqədə diqqət çəkən başqa bir maddə şəkərdir. Qısa müddətdə çox miqdarda şəkər qəbul etmək və ya yeməkdə lazımi qidaları almadan yalnız şəkər istehlak etmək bəzi insanlarda hipoqlikemiyaya səbəb ola bilər. Bundan əlavə, hipoqlikemiya ilə ortaya çıxan bəzi fizioloji və psixoloji problemlər ola bilər. Məsələn, narahatlıq pozğunluqları, baş ağrıları, başgicəllənmə və titrəmə bunlardan bəziləridir.
Stress və duz istehlakı
Burada vurğulamalı olduğumuz başqa bir qida maddəsi duzdur. Mütəxəssislərin fikrincə, gündəlik qəbul edilməli olan duzun miqdarı 5 qramdır. Duzun natrium və xlorid ionlarından ibarət olduğunu bilirik. 5 qram duzda təxminən 2 qram natrium var. Bu o deməkdir ki, biz gündə maksimum 2 qram natrium qəbul edə bilərik. Bu tövsiyələrə əməl etməsək və lazım olandan çox istehlak etsək, natrium həzmi qısa müddətdə bədəndə mayenin sərbəst buraxılmasının qarşısını alaraq qan təzyiqini artıra bilər. Artan qan təzyiqi insanın ümumi oyanma vəziyyətini də artıra bilər, bu da onların normal şəraitə nisbətən daha çox və daha uzun stress yaşamasına səbəb olur.
Biz nə etməliyik?
Belə olan halda, yeməklərimizdə hər bir qida elementindən kifayət qədər və balanslı qidalar qəbul etməli və xarici görünüşümüzə real baxış bucağı olmalıdır. Qəhvə, çay, şokolad, kola kimi kofein tərkibli məhsulları məhdud şəkildə istehlak etməli, tütün məmulatlarından və spirtdən uzaq durmalıyıq. Şəkər, un və duz qəbulu nəzarətli şəkildə aparılmalıdır. Nəhayət, xüsusilə güclü stress dövrlərində bədənimizi vitaminlərlə, xüsusilə B və C vitaminləri ilə tamamlaya bilərik. Ən əsası, sağlamlığımızla bağlı daha təsirli və fərdi tövsiyələrə çatmaq üçün mütəxəssislərlə məsləhətləşərək addımlar atmalıyıq.
Uzman.az psixoloq platforması
www.uzman.az | 070 254 96 00
Yazdığı məqalələri: 88 bütün yazılarına baxSuallara verdiyi cavablar: 0 bütün cavablara bax
