Bipolyar pozuntusu nədir?

Bipolyar pozğunluq nədir?

Bipolyar pozğunluq, insanın əhval-ruhiyyəsinə, enerjisinə, konsentrasiyasına və gündəlik işləri yerinə yetirmə qabiliyyətinə təsir edən psixoloji-psixiatrik xəstəlikdir. Bipolyar pozğunluq bir insanın bir anda özünü çox yaxşı hiss etməsinə, lakin bir müddət sonra özünə qapanmasına səbəb ola bilər. Bu səbəbdən xəstəliyin diaqnozu mərhələsində psixoloqların qiymətləndirilməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bipolyarın ən fərqli xüsusiyyəti insanın əhvalının həddindən artıq olmasıdır. 

Bipolyar pozğunluq ən yüksək həddə çatdıqda, insan hiperaktiv olur və özünü çox xoşbəxt hiss edir. Ancaq depressiyaya çevrildikdə özünü xarici aləmə bağlaya, hətta intihara meyl göstərə bilər. Bipolyar pozğunluqda əhval hücumları inkişaf etmədikdə, ildə bir neçə dəfə baş verə bilər. Əksər insanlar əhval pozğunluqlarını aşkar edə bilsələr də, inkişaf etmiş bipolyar pozğunluğu olanlar üçün bunu tək başına müəyyən etmək çətindir. Bipolyar pozğunluq genetik ötürülmə yolu ilə ötürülə bilər və ya sonrakı travmalar səbəbindən inkişaf edə bilər.

Bipolyar pozğunluğun yaranma səbəbləri

Bipolyar pozğunluğun dəqiq səbəbi bilinmir, lakin bir insana bipolyar pozğunluq diaqnozu qoyulması üçün bir neçə amilin bir arada olması lazımdır. Bu amillər - beyindəki kimyəvi balanssızlıqlar, genetik ötürülmə və dəstəkləyici faktorlar. 

• Beyindəki kimyəvi balanssızlıq

Bipolyar pozğunluq beyindəki kimyəvi balanssızlıqlar nəticəsində inkişaf edə bilər. Beynin funksiyalarını idarə edən kimyəvi maddələrə neyrotransmitterlər deyilir. Bipolyar pozğunluğun simptomları bir və ya bir neçə nörotransmitterdə balanssızlıq olduqda inkişaf edə bilər.

• Genetik

Bipolyar pozğunluğun genetik səbəb olduğu hallar da  var. Ailədəki birinci dərəcəli qohumlardan genetik ötürülmə nəticəsində əldə edilə bilər. Ana, ata və ya qardaşında bipolyar pozğunluğu olanların həkim nəzarətinə getmələri tövsiyə olunur. Bununla belə, heç bir gen bipolyar pozğunluqdan məsul deyil. Bunun əvəzinə müəyyən genetik və ətraf mühit amillərinin dəstəkləyici rol oynadığı düşünülür.

• Dəstəkləyici faktorlar

Stressli vəziyyətlər və ya travmalar çox vaxt bipolyar pozğunluğun dəstəkləyicilər arasındadır. Bunlar bir əlaqənin sonu, fiziki, cinsi və ya emosional zorakılıq, yaxın ailə üzvünün və ya sevilən birinin ölümü və ya beyin travması da bipolyar pozğunluğu dəstəkləyicidir. Bu cür hadisələr insanın həyatının istənilən vaxtında depressiya epizodlarına səbəb ola bilər.

Bipolyar pozğunluğun əlamətləri:

Bipolyar pozğunluq ekstremal bir vəziyyətdir. Bipolyar pozğunluğu olan insan manik fazada olduğunu dərk etməyə bilər. Maniya dövrü keçdikdən sonra davranışlarını sorğulama mərhələsi yaranır. Bir çox bipolyar xəstə ətrafdakı insanların xəbərdarlığı ilə xəstəliyi anlaya bilir.

Maniya və depressiya dövrlərində bipolyar pozğunluğu olan insanlar orada olmayan şeyləri görmək, eşitmək və ya iyləmək kimi qəribə hisslər və ya halüsinasiyalar yaşaya bilərlər. Onlar başqa insanlara məntiqsiz görünən şeylərə də inana bilərlər.

Belə simptomlar tibbi olaraq psixoz və ya psixotik epizod kimi tanınır. Bipolyar simptomlar insanin əhval-ruhiyyəsində və ya davranışında gözlənilməz dəyişikliklərə səbəb ola bilər ki, bu da insanın həyatda ciddi çətinliklər yaşamasına səbəb ola bilər.

Manik dövrdə

• Hədsiz sevinc
• Hadisələrin mərkəzində olmaq hissi
• Hiperaktivlik
• Həddən artıq güvən
• Daha az yuxu
• Diqqəti cəmləməkdə çətinlik çəkmək
• Yaradıcılıq
• Daim pul xərcləmək
• Səbirsizlik
• Alkoqol və narkotik istifadəsi

Depressiv dövrdə

• Uzun müddət yatmaq arzusu
• Yorğunluq
• Narahatlıq
• Özünü günahkar hiss etmə
• Ümidsizlik
• Daim şüphə içində olmaq
• Daim insanlarla mübahisə etmək
• İntihar düşüncələri

Bipolyar pozğunluğunun müalicəsi:

Bipolyar pozğunluğun müalicə prosesində xəstənin həkimlə iş birliyi və müalicə prosesində ailə üzvlərinin dəstəyi çox önəmlidir. Hücumların ciddi hissəsində xəstə nə hiss etdiyini, nələr yaşadığını və onda hansı dəyişiklərin baş verdiyini dərk edə bilməz. Bipolyar pozğunluğu olan bir xəstə inkişaf etmiş səviyyələrə çatana qədər vəziyyətindəki dəyişiklikləri müşahidə edə bilməz. Depressiv dövrdə xəstə davamlı olaraq öz bədbəxtliyindən, həyatdan həzz ala bilməməsindən şikayət edə bilər və xəstə bunu başa düşməyə bilər. 

Ancaq manik dövründə ətraf mühitin tez-tez fərqinə varılan bir dövrdür. Bu dövrdə hücum dövrləri çox əhəmiyyətlidir. Hücumlar zamanı xəstə depressiv vəziyyətdədirsə, adətən antidepresanlar və əhval stabilizatorları istifadə edilə bilər. Bipolyar pozğunluq, bir insanın hücumlardan başqa normal bir həyat sürə biləcəyi bir xəstəlikdir. Müalicə prosesi yalnız hücumlar baş verdikdə deyil, həm də hücumların qarşısını almaq məqsədi daşıyır. Əhval-ruhiyyəni sabitləşdirən dərmanlar bu baxımdan çox vacibdir. 

Uzman.az psixoloq platforması

www.uzman.az | 070 254 96 00

Yazdığı məqalələri: 88 bütün yazılarına bax
Suallara verdiyi cavablar: 0 bütün cavablara bax